કેન્સર હંમેશાં જીવનને બદલાવતી ઘટના હોય છે. જો કે, પ્રારંભિક આંચકા પછી તમે રોગ સાથે જીવવાનું શરૂ કરો છો.કેન્સર સાથે જીવવા અંગેના આ વિભાગમાં તમને કેન્સરગ્રસ્ત લોકો, તેમના સંબંધીઓ અને મિત્રો માનસિક અને શારિરીક રીતે વ્યવહાર કરવા માટે અને રોજિંદા સમસ્યાઓ અને સંબંધોનો સામનો કરવા માટે કેવી રીતે ટેકો મેળવી શકે તેની માહિતી મળશે.
કેન્સરના દર્દીઓ માટે
કેન્સર નિદાનની પ્રારંભિક પ્રતિક્રિયા ઘણીવાર આઘાત અને અવિશ્વસનીયતા હોય છે, ત્યાર પછી ચિંતા, ક્રોધ અને હતાશાના મિશ્રિત લક્ષણો દ્વારા દર્શાવવામાં આવતી તકલીફનો સમયગાળો આવે છે. જેમ જેમ સમય જાય અને સારવારના વિકલ્પો વિષે જાણે પછી દર્દીઓ કેન્સરને સ્વીકાર કરવાના તબક્કામાં પ્રવેશ કરે છે.આ પ્રારંભિક સમય દરમિયાન, તેઓ અસ્વસ્થતા અથવા હતાશા ઉપરાંત, સતત ઉદાસી; જાતીય પ્રવૃત્તિમાં રસ ઘટવો; થાક; ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં, યાદ કરવામાં અથવા નિર્ણયો લેવામાં મુશ્કેલી; અનિદ્રા અથવા વધારે સૂવું; વજન અને ભૂખ ઘટાડો; અને બેચેની અથવા ચીડિયાપણું અનુભવી શકે છે.
આ લક્ષણોમાંના ઘણા સ્વસ્થ માનવામાં આવતા નથી, પરંતુ તે કેન્સરના નવા નિદાન સાથે વ્યવહાર કરવાની પ્રક્રિયાનો સામાન્ય ભાગ છે. જો કે, નિરાશા અને અપરાધની લાગણી, અથવા ઉપર મુજબની કોઈ પણ લાગણી, વધુ ગંભીર તકલીફ કરી શકે છે. લાગણીઓને કાબુમાં રાખવાથી તણાવ ઓછો થાય છે. તેનાથી માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય સુધરે છે.
તમે વિવિધ લાગણીઓ અનુભવી શકો છે, જેવી કે
૧. અસ્વીકાર : કેન્સરનું નિદાન સ્વીકારવું મુશ્કેલ હોઈ શકે છે. કેટલાક લોકો વિચારે છે કે કેન્સર મટી શકતું નથી અથવા સારવારના વિકલ્પો મર્યાદિત છે. જો અસ્વીકાર લમ્બો સમય ચાલે તો તે તમને સારવાર અથવા સહાય કરવામાં વિલંબ પણ કરી શકે છે.
૨. ભય અથવા ચિંતા : કેન્સર નિદાનના આંચકાથી અથવા મૃત્યુ અંગેના વિચારો આવવાથી ભય અથવા અસ્વસ્થતાની લાગણી આવી શકે છે.
૩. ક્રોધ : તમારે કેન્સરનો સામનો કરવો પડ્યો, તમારું નિદાન અગાઉ થયું નહિ, અથવા એવું લાગે કે તમારું જીવન ટૂંકાવી દેવામાં આવ્યું છે – આ બધા વિચારોને કારણે તમે ક્રોધ અનુભવી શકો છો. ક્યારેક તમને ગુસ્સો ક્યાં કારણથી આવે છે તે નક્કી કરવું પણ મુશ્કેલ થઈ જાય છે.
૪. અપરાધ : કેન્સર માટે પોતાને દોષિત ઠેરવવું સામાન્ય છે, પરંતુ કેન્સરનો ફેલાવો અથવા ઉપચાર પ્રત્યે પ્રતિક્રિયા તે અજ્ઞાત છે. કેન્સરની તમારા કુટુંબ પર અસર અંગે તમે ચિંતિત હોઈ શકો છો અથવા દોષિત અનુભવો છો કે તેમને તમારી સંભાળ લેવી પડશે.
૫. અનિશ્ચિતતા : તમે અનુભવી શકો છો કે તમારા જીવન પર તમારું નિયંત્રણ ઓછું છે. અનિશ્ચિત ભાવિ સાથે વ્યવસ્થિત થવું મુશ્કેલ હોઈ શકે છે, જોકે કેટલાક લોકોને અનિશ્ચિતતામાં આશાની ભાવના પણ અનુભવાય છે.
૬. એકલતા : તમારી આસપાસના લોકો હોય તો પણ તમે ઘણી વાર એકલતા અનુભવી શકો છો. તે વિચારવું સ્વાભાવિક છે કે તમે શું અનુભવી રહ્યાં છો તે કોઈ સમજતું નથી. તમારા કુટુંબ અને મિત્રોને કેન્સર નિદાનનો સામનો કરવામાં મુશ્કેલી આવી શકે છે અને કેટલાક પોતાને તમારાથી દૂર પણ કરી શકે છે.
૭. ઉદાસી અથવા હતાશા : કેન્સર નિદાન પછી ઉદાસી અનુભવું સામાન્ય છે. જો તમારી ઉદાસીની લાગણી સતત ચાલુ રહે છે, સવારે ઉઠવામાં તકલીફ છે અથવા જે કામો કરવાથી અગાઉ તમને આનંદ આવતો હતો તે કરવા માટે પ્રેરણા ગુમાવી છે, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો – તમે હતાશા અનુભવી શકો છો.
તમારી લાગણીઓનો સામનો કરવાની રીતો :
- તમારી લાગણીઓ વ્યક્ત કરો
- સકારાત્મક વિચાર કરો
- તમારા કેન્સર માટે પોતાને દોષ ન આપો
- જો તમે ખુશ ન હોવ તો ખુશ દેખાવાનો પ્રયત્ન કરશો નહીં
- તમારા કેન્સર વિશે ક્યારે વાત કરવી તે તમે પસંદ કરો
- સ્વયંને આરામ કરવામાં મદદ કરવાની રીતો શોધો
- તમે કરી શકો તેટલા સક્રિય બનો
- તમને આનંદ મળે તેવી પ્રવૃત્તિ કરો
- તમે શું નિયંત્રિત કરી શકો છો તે જુઓ
કેન્સર, લાગણીઓ અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય
કોઈપણ ગંભીર બીમારી માનસિક સ્વાસ્થ્યને અસર કરી શકે છે. દર્દીઓ, સંભાળ આપનારાઓ અને તેમના પ્રિયજનો માટે કેન્સરમાંથી પસાર થવું વિનાશક અનુભવ હોઈ શકે છે. કૅન્સરનું નિદાન થવું, સારવારની પ્રક્રિયામાંથી પસાર થવું, મર્યાદાઓ સાથે જીવવાનું શીખવું તથા સારવારની આડઅસર ઘણા દર્દીઓમાં હતાશા પેદા કરી શકે છે. માનસિક આરોગ્યની સંભાળ એ સારવારની પ્રક્રિયાનો નિર્ણાયક ભાગ છે, અને તે સારવારના પરિણામને પણ અસર કરી શકે છે.
માંદગી દ્વારા સર્જાયેલી કટોકટીની લાગણીઓ આ પ્રક્રિયાનો એક અભિન્ન અને કુદરતી ભાગ છે.દરેક વ્યક્તિ તેમની લાગણીઓ સાથે તેમની રીતે વ્યવહાર કરે છે. કેન્સર ઘણી જુદી જુદી લાગણીઓ લાવે છે.તમારો સ્વભાવ મોટા પ્રમાણમાં બદલાઈ શકે છે.સૌથી સામાન્ય લાગણી અસ્વીકાર, ક્રોધ, ભય, ચિંતા, ઉદાસી, હતાશા, દોષ અને એકલતા છે. લાગણીનો સામનો કરવો અને તેની સાથે વ્યવહાર કરવો એ સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે.તમારી લાગણીઓને દબાવશો નહીં, પરંતુ હિંમતથી તેમનો સામનો કરો અને તેમને નિયંત્રિત કરવાનો પ્રયાસ કરો.તે પછી જ તમારી માનસિક સ્થિતિ યોગ્ય રીતે શરૂ થઈ શકે છે.
દરેક વ્યક્તિ તેમની લાગણીઓ સાથે તેમની રીતે વ્યવહાર કરે છે. કેટલાક પ્રવૃત્તિમય રહીને, અન્ય લોકો સાથે વાત કરીને તથા શ્રેષ્ઠ વિચારો દ્વારા લાગણીઓનું સંચાલન કરે છે.
મદદ માટે પૂછો
- કેન્સર ચિંતા અને હતાશા જેવી વિવિધ શક્તિશાળી માનસિક પ્રતિક્રિયાઓને ઉત્તેજીત કરી શકે છે.જો આવી લાગણીઓનો અનુભવ થતો હોય અને તમે તેને કાબુમાં કરવા અસમર્થ હો, તો વ્યાવસાયિક સહાય લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.મોટે ભાગે, ડૉક્ટર સાથે તથા સંબંધીઓ અથવા મિત્રો સાથે ચર્ચા કરવી પર્યાપ્ત છે.
- તમારી પોતાની સુખાકારીની સંભાળ રાખવી એ તમને કેન્સર અને તેની સારવારનો વધુ સારી રીતે સામનો કરવામાં મદદ કરે છે.
કેન્સરના દર્દીઓના સંબંધીઓ અને મિત્રો
કેન્સર એ માત્ર આ રોગ સાથેની વ્યક્તિ માટે જ નહીં પરંતુ તેના સંબંધીઓ અને મિત્રો માટે પણ એક ખરાબ અનુભવ છે.સંબંધીઓ અને મિત્રો વિચારે છે કે તેઓ કેન્સર ધરાવતી વ્યક્તિ સાથે કેવી રીતે વર્તણુક કરે? કોઈ પ્રિય વ્યક્તિ બીમાર પડે તે જોવું મુશ્કેલ છે.
કેન્સરના દર્દીના સબંધીઓ અને મિત્રોને ઘણા પ્રશ્નો હોય છે.જેવા કે
- શું તે સ્વસ્થ થઇ જશે?
- જે વ્યક્તિને કેન્સર છે તેને તમારે શું કહેવું જોઈએ?
- હું કેવી રીતે શ્રેષ્ઠ ટેકો બની શકું?
- મારે તેને કેન્સર વિશે વાત કરવી જોઈએ?
- ઘણા લોકોને લાગે છે કે તેઓ ખોટી પ્રતિક્રિયા આપી રહ્યા છે અને ખોટી રીતે તેના વિશે વિચારી રહ્યાં છે.
દરેક વ્યક્તિ સંકટને પોતાની રીતે સંભાળે છે. કોઈ ગંભીર બીમારી હોવાની હકીકતને સ્વીકારવા માટે હંમેશા તૈયાર થવામાં થોડો સમય લાગે છે. પરિસ્થિતિને સામાન્ય થતા થોડો સમય લાગે છે.વ્યવહારિક અને શાંત અભિગમ તમને પરિસ્થિતિનો સામનો કરવામાં મદદ કરશે અને બિનજરૂરી ચિંતા ટાળશે.
મિત્રો અને સગા-સંબંધીઓ કેન્સર પીડિતોને તેમની હાજરી અને સાંભળવાની તૈયારી દ્વારા શ્રેષ્ઠ સહાય આપી શકે છે. માંદા પ્રિયજનોને તેમની ગંભીર પરિસ્થિતિ વિશે ભૂલી જવા કરતાં મુશ્કેલ બાબતો વિશે વાત કરવા પ્રોત્સાહિત કરવાનું વધુ સારું છે. શ્રોતાઓની પોતાની લાગણીઓનો સામનો કરવા હિંમતની જરૂર પડે છે. જો બીમાર લોકો અપેક્ષા મુજબ પ્રતિસાદ ન આપે, પરંતુ તેનાથી દૂર રહે અથવા તેમને આપવામાં આવતી સહાયને નકારી કાઢે તો કેટલીકવાર પ્રિયજનો નિરાશ થઈ શકે છે.જો કે, સંબંધીઓ અને મિત્રો જે ટેકો અને સંભાળ આપે છે તે વેડફાતી નથી.
કેન્સરગ્રસ્ત લોકોના સંબંધીઓ અને મિત્રો માટે સલાહ :
- તમે કરી શકો તેટલી મદદ કરો: કેટલીકવાર ફક્ત હાજરી અને નજીક રહેવું પૂરતું છે
- કુટુંબની બહારના સંબંધોને મહત્વ આપો : રિકવરી દરમિયાન સપોર્ટ માટે સંબંધીઓ અને મિત્રોની આવશ્યકતા છે.
- જે અગાઉ તાકાતનું સાધન હતું તે તમામ વસ્તુઓ અને મનોરંજન કરવાનું ચાલુ રાખવાનો પ્રયત્ન કરો.
- જ્યારે તમે તમારા પોતાના ડરનો સામનો કરો છો ત્યારે બીમાર છે તેવા કોઈને ટેકો આપવો વધુ સરળ છે, ઉદાહરણ તરીકે કોઈ ત્રીજા પક્ષ સાથે ચર્ચા કરીને.
- બીમાર વ્યક્તિને તમારી હાજરી ની જાણ કરો અને હંમેશા ઉપલબ્ધ રહો.
- જો બીમાર વ્યક્તિ સહકાર ના આપે અને વાત કરવા ના માંગે, તો પણ હાજર રહેવું અને સહાય આપવાનું ચાલુ રાખવું.
- યાદ રાખો કે માંદગી કંટાળાજનક છે: જો બીમાર વ્યક્તિને આજે એક સાથે કંઇક કરવાનું મન ન થાય તો આવતી કાલે પણ થઇ શકે છે.
કેન્સર અને સારુ સ્વાસ્થ્ય
કેન્સર હોવુ માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્યને બગાડે છે. કેન્સર ધરાવતી વ્યક્તિને પૂરતી ઊંઘ, કસરત તથા માંદગીના તમામ તબક્કે વૈવિધ્યસભર આહાર લેવાનું સુનિશ્ચિત કરવું જરૂરી છે. તેમની મનોવૈજ્ઞાનિક સુખાકારીની કાળજી લેવી પણ મહત્વપૂર્ણ છે.
કેન્સર ઘણીવાર તમારી જાત અને આત્મ-સન્માનને પણ અસર કરે છે.શારીરિક દેખાવ અને તંદુરસ્ત આરોગ્યમાં સંભવિત ફેરફારો ભયાનક હોઈ શકે છે.પરંતુ તમારી પોતાની સુખાકારી અને રીકવરીની દ્રષ્ટિએ શક્ય હોય ત્યાં સુધી તમારી સારી સંભાળ લેવાનો પ્રયાસ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે.
તમારી સારવાર કરતા ડૉક્ટર તથા નર્સિંગ સ્ટાફ સાથે તમારા સ્વાસ્થ્ય વિશે વાત કરવી મહત્વપૂર્ણ છે.
માનસિક સ્થિતિ સુધારવા માટેની કેટલીક રીતો:
- હલન-ચલન અને કસરત – તાજી હવા શરીર અને મનને સુધારવામાં મદદ કરે છે.
- તમારા દેખાવની સંભાળ રાખો.
- તમારી સફળતા અને સિદ્ધિઓની ઉજવણી કરો – પોતાને સમ્માન આપો.
- તમારા માટે સરસ વસ્તુઓ કરવાથી માનસિક સ્થિતિ સારી થાય છે.
- દિવસો ખરાબ હોય ત્યારે વાંચવા માટે સુખદ વસ્તુઓની યાદી રાખો.
- ભૂતકાળને યાદ ન કરો પરંતુ સારા સમયને યાદ રાખો.
- તમારું જીવન પ્રત્યે વલણ તમારા પર નિર્ભર છે. તમે વસ્તુને હકારાત્મક અથવા નકારાત્મક સંદર્ભમાં લો કે યાદ રાખો તે તમારા પર નિર્ભર છે.
કેન્સર અને સ્વસ્થ આહાર
જ્યારે આપણને કેન્સર થાય છે ત્યારે આપણા આહાર અને ખાવાની ટેવની ઘણી અસર પડે છે. કેન્સર વજન ઘટવું, ભૂખનો અભાવ અથવા ખાવાની સાથે જોડાયેલી અન્ય સમસ્યાઓનું કારણ બને છે.
- સર્જિકલ સારવાર ખોરાક ગળે ઉતારવામાં અથવા પાચક તંત્રની કામગીરીને અસર કરી શકે છે.
- રેડિયોથેરેપી અને કીમોથેરેપી, ઉબકા, ઝાડા, ભૂખ ઓછી થવી તથા સ્વાદ અને ગંધની સંવેદનામાં બદલાવ લાવી શકે છે.
માનસિક સ્થિતિમાં ફેરફાર તથા કેન્સર સાથે સંકળાયેલ હતાશા પણ ભૂખને અસર કરે છે, પરિણામે ખોરાક લેવાનું પ્રમાણ અને વજન ઓછું થાય છે.કેટલાક કિસ્સાઓમાં દર્દીઓ કુપોષણથી પણ પીડાઇ શકે છે, જે રિકવરી અને સહનશક્તિને અવરોધે છે.
કેટલીક સારવારમાં પરિસ્થિતિ સંપૂર્ણ વિપરીત હોઈ શકે છે.હોર્મોનની અમુક દવા કોઈની ભૂખ અને વજનમાં વધારો કરી શકે છે.સારવારથી વજન ઓછું થતું નથી, પરંતુ તમે નિયમિત ભોજન કરીને, તંદુરસ્ત ખોરાક ખાવાનું પસંદ કરીને અને તમારી સહનશક્તિ પ્રમાણે વધુ કસરત કરીને તમારું વજન સંભાળી શકો છો.
કેન્સરના દર્દીઓમાં વૈવિધ્યસભર આહાર અને પર્યાપ્ત પ્રવાહીનું સેવન કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.કેન્સરના દર્દીને ભૂખ ન હોય તો પણ તેમના દૈનિક ભોજનમાંથી પૂરતી ઉર્જા અને પોષક તત્વો મળી રહે તે મહત્વપૂર્ણ છે.અનાજ, લીલા શાકભાજી, કઠોળ અને લોહતત્વના ઉચ્ચ સ્તરવાળા ખોરાક, જેમ કે પાલક અને કોબી ઉર્જાના સ્તરને જાળવવામાં મદદ કરે છે.થોડુ ભોજન વારંવાર ખાવાનું પણ સારું છે.તમે ઘણા બધા પોષક તત્વો ધરાવતો તૈયાર નાસ્તો પણ કરી શકો છો.જો શંકા હોય તો હંમેશા તમારા ડૉક્ટર, નર્સ અથવા ડાયેટિશિયન સાથે આહારની ચર્ચા કરો.
કેન્સર અને વ્યાયામ
કેન્સરના દર્દીઓ માટે કસરત સ્વાસ્થ્ય અને રિકવરી માટે મહત્વપૂર્ણ છે.સારવાર બાદ, તમે જેટલી ઝડપથી વ્યાયામ શરૂ કરો તેટલું જલ્દી તમારી રિકવરી શરૂ થાય છે.શારીરિક પ્રવૃત્તિ અને હળવો વ્યાયામ સ્નાયુઓની શક્તિમાં વધારો કરે છે અને તમને ઉર્જા આપે છે.વધારે કસરત દ્વારા તમારા શરીરને વધારે પડતું કષ્ટ આપશો નહીં, કારણ કે માંદગી અને સારવાર તમારા શરીરને નબળું બનાવે છે.વ્યાયામ કરવાની શરૂઆત કરવી મહત્વપૂર્ણ છે, ઉદાહરણ તરીકે, ઘરમાં ચાલવું, ઘરના કામકાજ અને ખરીદી કરીવી.
તમને ઝડપથી વ્યાયામની ફાયદાકારક અસરોને ધ્યાનમાં લેશો. તમારો સ્વભાવ સુધરવા માંડે છે કારણ કે કસરત મગજમાં એન્ડોર્ફિનનું સ્તર વધારે છે.એન્ડોર્ફિન્સ પીડાને દૂર કરે છે અને સુખાકારીની લાગણી વધારે છે.
કેન્સર અને થાક
કેન્સરની સારવાર પછી ભારે થાકની અનુભુતી થાય છે જે સામાન્ય આરામથી સુધરતી નથી.વસ્તુઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં અથવા યાદ રાખવામાં મુશ્કેલી પડી શકે છે.સામાન્ય દિનચર્યામાં પણ થાક લાગે છે.
ફક્ત કેન્સરને લીધે જ નહિ પરંતુ ઘણી બીજી બીમારીઓને કારણે પણ થાક લાગે છે. માંદગી અને સારવાર દરમિયાન થાકના કારણો સંપૂર્ણપણે સ્પષ્ટ નથી.થાક ટૂંકા ગાળાનો (થોડા અઠવાડિયા સુધી ચાલતો) અથવા લાંબા ગાળાનો હોઈ શકે છે (લાંબા સમય સુધી આખા શરીરને અસર કરે છે).થાક એ કેન્સરની સારવાર તથા અન્ય દવાઓ, હિમોગ્લોબિન ઘટી જવું, વજન ઘટી જવું અને ભૂખ ઓછી લાગવી, ચયાપચયમાં ફેરફાર, હોર્મોનના કાર્યમાં ઘટાડો, ઊંઘની ઉણપ, કસરતનો અભાવ, તણાવ, શ્વાસની તકલીફ, સંભવિત ઇન્ફેકશન તેમજ અનિશ્ચિતતા અને ભયને કારણે પણ લાગે છે. ઘણા કારણો થાકનું કારણ બને છે તેથી તમારે આ અંગે ડૉક્ટર સાથે ચર્ચા કરવી જોઈએ.ઉપચારની પદ્ધતિઓ થાકના કારણો પર આધારિત છે.
તમારે ડોક્ટરને મળવું જોઈએ
- જો થાક ખુબ વધારે અને અસહ્ય બને,
- જો આરામ કરવાથી અને બહાર રહેવાથી પણ થાક દૂર ન થાય,
- જો દૈનિક આહાર અને વ્યક્તિગત સ્વચ્છતામાં ભાગ લેવા માટે અસમર્થ હોય તો
થાક માટે કોઈ ચોક્કસ તબીબી સારવાર નથી પરંતુ તમે થાકને જાતે દૂર કરી શકો છો. ઉર્જાના સ્તરને જાળવવા માટે ટૂંકી ઊંઘ પૂરતી છે.તમે દિવસમાં ઘણી વખત આરામ કરી શકો છો, પરંતુ ફક્ત ટૂંકા ગાળા માટે જ જેથી તમારી કુદરતી દૈનિક લયને ખલેલ પહોંચે નહીં.આરામદાયક રાતની ઊંઘ મહત્વપૂર્ણ છે.જો અનિદ્રાની સમસ્યા છે, તો તમારે તે વિશે ડૉક્ટર સાથે વાત કરવી જોઈએ.
કુટુંબ, મિત્રો અને બાળકો પર કેન્સરની અસરો
કેન્સર જેવી ગંભીર બીમારી દામ્પત્ય જીવન, પારિવારિક જીવન અને મિત્રતાને અસર કરે છે. કેટલીકવાર બીમારી લોકોને નજીક લાવે છે; તો ક્યારેક તે અંતર વધારે છે. કુટુંબ પર કેન્સરની અસર કુટુંબનો કયો સભ્ય બીમાર છે, બાળકોની ઉંમર કેટલી છે, નાણાંકીય બાબતોની જવાબદારી, બાળકોની સંભાળ કોણ રાખે છે અને બીજી ઘણી બાબતો પર નિર્ભર છે.
કેન્સરની અસર નજીકના તથા દૂરના પરિવારના સદસ્યોને ભાવનાત્મક અસર કરે છે. કેન્સરગ્રસ્ત વ્યક્તિ અને પ્રિયજનો બંને એકબીજાને તેમની પોતાની ભાવનાઓથી સુરક્ષિત કરે તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જેમ વધારે નિખાલસતાથી તેઓ કઠિન મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરી શકે છે, તેમ કુટુંબના સભ્યો માટે એક બીજાને ટેકો આપવાનો અવકાશ વધે છે. જો કુટુંબના સભ્યો તમની વચ્ચે વસ્તુઓનું સંચાલન ના કરી શકે, તો તેઓને ફેમિલી થેરેપી અથવા કોઈ અન્ય તૃતીય પક્ષની સહાય લેવી જોઈએ.
બાળકોને કેન્સર વિશે કેવી રીતે કહેવું?
જો માતાપિતા ઉપરાંત, બાળકો પાસે અન્ય કોઈ પુખ્ત વયના વ્યક્તિ હોય જેમના પર તેઓ જરૂરિયાતના સમયે
આધાર રાખી શકે તો સારું. અન્ય પુખ્ત વયના લોકો જેમ કે ડે કેર સ્ટાફ અથવા શાળાના શિક્ષક, જેઓ બાળકની બીમારી સાથે સંલગ્ન છે તેમને પણ જાણ કરવી પણ મહત્વપૂર્ણ છે.
કોઈપણ યુવાન વયસ્કો માટે, કોઈ પ્રિય વ્યક્તિની માંદગી ખાસ કરીને મુશ્કેલ હોઈ શકે છે, કારણ કે કૌટુંબિક સંકટ તેમના વિકાસમાં મોટો ફેરફાર લાવી શકે છે. તેઓ તેમના મૂલ્યો, રોગના વંશપરંપરા વિશેના પ્રશ્નો, મૃત્યુ, વગેરે વિશેના વિચારોથી વ્યસ્ત છે. માતાપિતાની માંદગી પ્રત્યે યુવાન વ્યક્તિની પ્રતિક્રિયાઓ ક્રોધ, શરમ, જેવી અલગ અલગ હોય શકે છે. જોકે, યુવાન વ્યક્તિ સાથે, બીમારી વિશે ખુલ્લેઆમ અને પ્રામાણિકપણે વાત કરવી મહત્વપૂર્ણ છે.
જો કોઈ બાળક બીમાર પડે
માતાપિતા માટે, બાળકને કેન્સર હોવાનું નિદાન થવુ એ ખરાબ અનુભવ છે. બીમારીને રોકવા માટે કંઇ કરી શકતા ના હોવા છતાં, તે ઘણીવાર અપરાધની લાગણીઓ અનુભવે છે.
માંદગી હોવા છતાં બાળકને શક્ય તેટલું સામાન્ય અને વૈવિધ્યસભર જીવન જીવવા માટે મદદ કરવાનો પ્રયાસ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે.
મિત્રો
માંદગી દરમિયાન મિત્રો સહયોગ આપે છે.તેઓ તમને સકારાત્મક અને મજબૂત રહેવામાં મદદ કરી શકે છે. બીમાર વ્યક્તિ પોતાના મિત્રો સાથે પ્રામાણિકપણે વાત કરી શકે છે. કેટલાક કેન્સરના દર્દીને લાગે છે કે માંદગી દરમિયાન તેમના મિત્ર-વર્તુળ બદલાય છે.
વિવિધ કારણો જેવા કે :
- કેટલાક મિત્રો સંપર્કમાં રહેવાનું બંધ કરી શકે છે કારણ કે તેઓ જાણતા નથી કે કેન્સરગ્રસ્ત વ્યક્તિને તેઓએ શું કહેવું જોઈએ અને તેમનો સામનો કરવામાં અસમર્થ છે.
- સંભવત: બીમાર વ્યક્તિ ચિંતાને લીધે સામાજિક રીતે પીછેહટ કરી શકે છે.
- શારીરિક પરિબળો જેવા કે માંદગી અને તેની સારવાર દર્દીઓના સામાન્ય જીવનમાં પણ અસર કરી શકે છે.
ગંભીર બીમારી હોવાને કારણે જીવનના તમારા મૂલ્યો અને દૃષ્ટિકોણ બદલી શકે છે, અને તેથી તમારી મિત્રતા પણ બદલાઈ શકે છે.
કેન્સર અને રોજગાર
જ્યારે કેન્સરનું નિદાન થાય છે, ત્યારે તમે પહેલા વિચારો છો કે તમે લાંબા ગાળા માટે કામથી દૂર રહેશો.બીજી ઘણી બીમારીઓની જેમ, કેન્સરમાં કામની અસમર્થતા અથવા લાંબા ગાળા માટે કામથી દૂર રહેવું પડે તે જરૂરી નથી.કેન્સરના મોટાભાગના દર્દીઓ સારવાર બાદ અથવા સારવાર દરમિયાન પણ કામ પર પાછા ફરતા હોય છે.
કૅન્સરની સારવાર ઘણી જુદી જુદી રીતે કરવામાં આવે છે અને સારવારના તમામ પ્રકારો તમારી કાર્ય કરવાની ક્ષમતામાં ખલેલ પહોંચાડે તેવું નથી. સારવાર સામાન્ય રીતે એવી રીતે કરવામાં આવે છે કે દર્દી દિવસ દરમિયાન સારવાર માટે જાય છે અને રાત્રે ઘરે પાછો આવે છે.કેન્સરની સારવારની ઘણા પ્રકારની આડઅસરો હોય છે, જેમાંથી મોટાભાગની જલ્દીથી પસાર થઈ જાય છે.પરંતુ કેન્સરની સારવારથી સારવારના સમયગાળા દરમિયાન અને ઉપચાર પૂર્ણ થયા પછી પણ પીડા અને થાક થઈ શકે છે.
કેટલાક દર્દીઓ સારવાર કરતી વખતે કામ કરી શકે છે.સારવાર દરમિયાન તમે કામ પર જાઓ છો કે નહીં તે એક વ્યક્તિગત નિર્ણય છે. પરંતુ ઘણા લોકોને સારવાર દરમિયાન માંદગી રજા લેવાની અથવા પાર્ટ-ટાઇમ ધોરણે કામ પર રહેવાની જરૂર પડી શકે છે.
કેન્સરના કારણે સામાન્ય જીવન જીવવું અશક્ય હોય તો દર્દીએ કામ ના કરવું જોઈએ. તમારે રિકવરી માટે સમય આપવાની જરૂર છે.
તમારે કામ પર કેવી રીતે કહેવું કે તમને કેન્સર છે?
જરૂરી નથી કે તમે કામ પર કોઈને કહો કે તમને કેન્સર છે, પરંતુ તે વિશે વાત કરવાથી તમને નવી પરિસ્થિતિનો સામનો કરવામાં મદદ મળે છે. તેથી તમારે તે નક્કી કરવું જોઈએ કે તમે તમારી બીમારી વિશે કોને કહો છો અને કેટલી હદ સુધી. માંદગી રજા લેવાના કારણની તમારા સાહેબને જાણ કરવામાં કોઈ વાંધો નથી. જો કે, વ્યવસાયિક સ્વાસ્થ્યને કારણે, તે મહત્વપૂર્ણ છે કે ઉપચાર લેતી વખતે તમારા કાર્યને મર્યાદિત કરનાર પરિબળો અને બીમારીઓ વિશે તમારા ઉપરી અધિકારીઓને જાણ હોય.
શરૂઆતમાં કેન્સર હોવાની વાત કરવી મુશ્કેલ હોઈ શકે છે, પરંતુ જ્યારે કેન્સર તમારા જીવનનો ભાગ બની જાય છે ત્યારે તેના વિશે વાત કરવાનું વધુ સરળ બને છે. લોકો પરિસ્થિતિ પર જે રીતે પ્રતિક્રિયા આપે તેને તમે પ્રભાવિત કરી શકો છો. તમે કેન્સર હોવા વિશે ખુલીને બોલી શકો છો.આ રીતે તમે જેની સાથે વાત કરી રહ્યાં છો તે પણ તે જ રીતે વર્તશે. જ્યારે તમારી માંદગીના સમાચારની કામ પર જાણ થાય છે, ત્યારે પોતાને ચર્ચાનો વિષય બનતુ જોવુ ત્રાસદાયક હોઈ શકે છે.પરંતુ તે સમયે, તમારે ચિંતા ન કરવી જોઈએ કારણ કે મોટાભાગના લોકો સમજદાર હશે.
તમે સહકર્મચારી તથા ઉપરી અધિકારીઓને વિવિધ કાર્યોના સંદર્ભમાં સાનુકૂળતા વિશે મદદ કરવા માટે કહી શકો છો.જ્યારે કામ કરવાનું વાતાવરણ સારું હોય છે, ત્યારે સાથીદારો પહેલાની જેમ વર્તે છે અને માંદગીને વ્યક્તિના મૂલ્યને વ્યક્તિગત તરીકે વ્યાખ્યાયિત થવા દેતા નથી.સાથીદારોનો ટેકો તમને સારવારના સમયગાળા દરમિયાન સામનો કરવામાં મદદ કરી શકે છે અને કાર્યકારી જીવનમાં પાછા ફરવાનું સરળ બનાવે છે.
કામ પર પાછુ જવાનું સફળ કઈ રીતે બનાવી શકાય?
લાંબા સમય સુધી કામમાં ગેરહાજરી પછી ટેકો, સહકાર અને પુનર્વસનની જરૂર પડે છે. કંપની અને કર્મચારી વચ્ચે સહકાર દ્વારા શ્રેષ્ઠ પરિણામ લાવી શકાય છે.
જ્યારે તમે માંદગીની રજા પર હોવ ત્યારે તમારે તમારા કાર્યસ્થળ સાથે સંપર્ક રાખવો જોઈએ અને તમારા સ્વાસ્થ્યની ઉપરી અધિકારી સાથે ચર્ચા કરવી જોઈએ.આ કાર્ય પર પાછા ફરવાનું અને અગત્યની જરૂરિયાતની અપેક્ષા કરવાનું સરળ બનાવે છે, જેમ કે કામના કલાકો અથવા કાર્યોમાં રાહત.
કેન્સર પછીનું જીવન
તબીબી વિકાસ સાથે, વધુને વધુ કેન્સરગ્રસ્ત લોકો સારવાર બાદ સામાન્ય જીવનમાં પાછા ફરી રહ્યા છે. માંદગીમાંથી પસાર થવામાં સમય લાગે છે. એકવાર સારવાર સમાપ્ત થઈ જાય પછી તમારું સ્વાસ્થ્ય સુધરશે અને તમે ફરીથી શક્તિ પ્રાપ્ત કરવાનું શરૂ કરશો. શરૂઆતમાં તમારે તમારા શરીરને સંભાળવુ જોઈએ અને પ્રયાસ કરવો જોઈએ કે તમે રોજિંદા કામકાજ અને નોકરીના કાર્યો કેટલા કરી શકો છો. કેન્સરમાંથી સામાન્ય જીવન ધીરે ધીરે થાય થાય છે, ધીમે ધીમે કામ કરવાનું અને તમારી શક્તિ ફરીથી મેળવવાનું શ્રેષ્ઠ છે.
કેન્સર પછીનું જીવન, તમામ પ્રકારના વિચારોને જાગૃત કરે છે.એકવાર સારવાર પૂરી થઈ જાય પછી તમે સ્વાવલંબી અનુભવો છો, કારણ કે પછી તમારે પોતાના કર્યો જાતે કરવાના છે. તેથી નર્સિંગ સ્ટાફ સાથે વાત કરવી મહત્વપૂર્ણ છે કે તમારુ ધ્યાન કેવી રીતે, ક્યાં અને ક્યારે રાખવુ.
સારવાર બાદ, કેન્સરમાંથી તમારી રિકવરી ફક્ત ત્યારે જ શરૂ થાય છે જ્યારે તમને તમારી પોતાની લાગણીઓ સમજવાનો સમય મળે છે.રોજિંદા જીવનમાં શરૂઆતમાં એક પડકાર હોઈ શકે છે અને દર્દીઓને ઘણીવાર તેમના પ્રિયજનોના ટેકાની જરૂર હોય છે.કેન્સર વ્યક્તિના બાહ્ય દેખાવમાં ફેરફાર કરે છે, કેટલીકવાર, માંદગી અને સારવાર બંને કાયમી અને દૃશ્યમાન ફેરફારો લાવે છે.
એકવાર સારવાર અને દેખરેખ સમાપ્ત થઈ ગયા પછી ઘણા લોકોને ચિંતા થાય છે કે તેમને કેન્સર ફરી થશે. સંભવત: આ ડર ક્યારેય તદ્દન અદૃશ્ય ના થઈ શકે, પરંતુ સમય જતાં તે ઓછો થાય છે. દરેક વ્યક્તિ અને દરેક કેન્સર અલગ છે.આ જ કારણે કોઈ કેન્સરની પુનરાવૃત્તિના વ્યક્તિગત કેસની આગાહી કરી શકાતી નથી.
ઘણા લોકોને લાગે છે કે ગંભીર બીમારીને પગલે તેમનું જીવન વધુ સમૃદ્ધ છે. કેન્સર આપણને જીવનની સુંદરતા અને આપણે માનવ છીએ તે યાદ અપાવે છે. આ રોગ આપણા માટે જીવનમાં શું જરૂરી છે અને શું નથી તે વચ્ચેનો તફાવત શીખવાની તક પૂરી પાડી શકે છે.તેથી, કેન્સરના અન્ય દર્દીઓ સાથે આવા મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરવાનું હંમેશાં લાભકારક છે.
કેન્સરનો ઇલાજ હંમેશાં શક્ય નથી, પરંતુ રોગનો ફેલાવો ધીમો પડી શકે છે અથવા તો રોકી શકાય છે. તેથી જ “પાણી પહેલા પાળ બાંધવી” જરૂરી છે.
મૃત્યુની નજીક
કેટલીકવાર કેન્સર મટાડી શકાતું નથી અથવા રોગનો ફેલાવો અટકાવી શકતો નથી. આ એવો અંતિમ તબક્કો છે જયારે, મૃત્યુ અને તેની આસપાસના મુદ્દાઓ વિશે વિચારવું જરૂરી બને છે. ટર્મિનલ કેર કેન્સરની શારિરીક, સામાજિક અને માનસિક અસરથી થતી વેદનાને દૂર કરવા તથા મૃત્યુ નજીક આવે ત્યારે દર્દીઓ અને તેમના સંબંધીઓને હિમ્મત આપવામાં મદદ કરે છે. ટર્મિનલ કેર એ પણ સુનિશ્ચિત કરે છે કે મૃત્યુ શક્ય તેટલું આરામદાયક અને સલામત હોય તથા તે કુટુંબ અને મિત્રો તેમના પ્રિયજનની ખોટનો સામનો કરવામાં સક્ષમ હોય.
એક અસાધ્ય અને પ્રગતિશીલ બીમારીમાં દર્દી તેનો સામનો કરવા માટે લાચાર બની જાય છે અને નિર્ણય લેવાની અને કાર્યાત્મક ક્ષમતાની તેની શક્તિ ગુમાવે છે. પરિણામે દર્દી જે રીતે વિચારે છે અને અનુભવે છે તે ધરમૂળથી બદલાય છે અને વ્યક્તિત્વમાં પરિવર્તન આવે છે. ઘણા લોકોને ગંભીર માંદગી હોય છે અને મૃત્યુની સંભાવના ચિંતા અને હતાશાને ઉત્તેજિત કરે છે.
નિકટની વ્યક્તિઓ પરિસ્થિતિ પ્રત્યે શક્ય તેટલું કુદરતી વલણ અપનાવીને દર્દીની માનસિક તકલીફને સરળ કરી શકે છે અને સુરક્ષા અને આત્મીયતાની લાગણી પેદા કરી શકે છે. દર્દીના માનસિક લક્ષણો જેમ કે અસ્વસ્થતા અને હતાશા ને દૂર કરવા માટે દવાઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
જવા દેવું એ જીવનની સૌથી મુશ્કેલ અને પીડાદાયક પરિસ્થિતિ છે. મૃત્યુ દર્દી અને તેના પ્રિયજનો બંને માટે ભયજનક છે. કેટલીકવાર, જોકે, દુખાવો અને માંદગીનો અંત આવી જતા મૃત્યુ એ મુક્તિ છે.
પ્રિયજનોનું દુ:ખ
કુટુંબના સદસ્ય અથવા મિત્રની નિકટવર્તી મૃત્યુ વિશેના પ્રિયજનોના વિચારો અને લાગણીઓ કદાચ મનમાં વિરોધાભાસ ઉત્પન્ન કરે છે. એક તરફ, દર્દીનું મૃત્યુ પીડારહિત રહે અને દુખનો અંત આવે તેવી ઈચ્છા થાય,અને તેમ છતાં, દર્દી શક્ય તેટલું લાંબું જીવન જીવે તેવી ઈચ્છા થાય છે. દર્દી તમારી જેટલી નજીક તેટલું જવા દેવાનું મુશ્કેલ છે.
મૃત્યુ હંમેશાં અસ્વસ્થ રહે છે, પછી ભલે તમે રોગનો ઉપચાર શક્ય નથી તેમ મન મનાવી લીધું હોય.પ્રારંભિક પ્રતિક્રિયા આંચકો અને હતાશાની લાગણી છે. પ્રિયજનના મૃત્યુ પછી પ્રશ્નો અને ખોટ સાથે સંકળાયેલી મુશ્કેલ લાગણીઓની અનુભૂતિ થતા કેટલાક અઠવાડિયા લાગી શકે છે. કોઈ પ્રિય વ્યક્તિનું મૃત્યુ અને ત્યારબાદનું દુખ એ ઘણા તબક્કાઓ સાથેની લાંબી પ્રક્રિયા છે. દુખ એ એક વ્યક્તિગત પ્રક્રિયા છે. તે એક લાગણી નથી પરંતુ લાગણીઓની શ્રેણી છે જેવી કે – ખોવાયેલા રહેવું, અસ્વસ્થતા, ક્રોધ, અપરાધ. તે તમને શારીરિક તેમજ માનસિક રીતે અસર કરી શકે છે. ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી, યાદશક્તિની ક્ષતિઓ, થાક અને વિવિધ ભ્રામક સંવેદનાઓ દુખ દ્વારા ઉત્પન્ન થતા સામાન્ય અનુભવો છે.
મુખ્ય વસ્તુ દુ: ખની લાગણીઓને નકારી અથવા કાઢી નાખવી એવું નથી. દરેક વ્યક્તિએ પોતાના ખોટ પર શોક કરવો જ જોઇએ.તમારી લાગણીઓને દબાવવાનો પ્રયાસ કરવાથી ચિંતા મટી જશે નહીં.રડવું અને ખુલીને વાત કરવી તમારી લાગણીઓને રાહત આપે છે.પરિવાર અને મિત્રોનો સહયોગ એ શક્તિનો સ્રોત છે.
શોક એ તરંગના મોજાની જેમ આવે છે. કોઈક વાર એવું લાગે છે કે જાણે જીવન સામાન્ય થઈ રહ્યું છે, અને પછી ઘણી વાર દુખની લાગણી ફરી ઉભી થાય છે.દિવસે-દિવસે દુ:ખ ઓછું થતાં, મૃતકના જન્મદિવસ અથવા મૃત્યુની તારીખની આસપાસ દુઃખની લાગણી પ્રબળ બને છે. શોક અને દુ:ખની લાગણીઓ લાંબા સમય પછી હતાશામાં ફેરવાય છે.દરેક વ્યક્તિ પોતાનું દુ:ખ અન્ય લોકો સાથે વહેંચી શકતા નથી.